In het onderwijs strijden er altijd veel onderwerpen om aandacht en prioriteit: basiscompetenties in taal en rekenen, algemene vorming, betekenisvol onderwijs, de rol van onderwijs in sociale ongelijkheid. De afgelopen jaren, of eigenlijk decennia, is er nog een onderwerp bijgekomen dat langzaam maar zeker meer aandacht krijgt: ‘duurzaamheid’. We zien steeds meer ecologische scholen verschijnen (zie de Eco-Schools-beweging), ook onder OGO-scholen (Ecologische Basisschool de Verwondering in Almere, bijvoorbeeld). Steeds meer dringt het besef door dat ‘we’ op onze planeet niet op dezelfde voet door kunnen gaan, dat ons huidige mondiale economische systeem niet duurzaam is, omdat het leidt tot ecologische destructie, snelle klimaatverandering, afname van biodiversiteit, uitputting van grondstoffen, enzovoorts.
Vergeleken met andere belangrijke thema’s is dit wel een bijzonder thema; het betreft immers de mogelijkheidsvoorwaarden voor alle andere dingen die we van belang vinden. Ook is het bij uitstek een pedagogisch relevant thema. Het gaat om de toekomst, om het leven wat dan mogelijk is en moet zijn, en dus gaat het om onze kinderen en hun kinderen. Iets concreter zijn er drie redenen waarom duurzaamheid een centraal thema – zelfs een richtinggevend principe – zou moeten zijn in het onderwijs: ten eerste zullen we allemaal, dus ook onze kinderen, ecologisch(er) moeten leren denken, voelen en leven; ten tweede groeien kinderen nu op in een door klimaatverandering en andere ecologische problemen sterk en snel veranderende wereld, en ze zullen zo goed mogelijk worden toegerust om daarmee om te gaan; en ten derde vraagt deze tijd om kritisch zelfonderzoek: in hoeverre draagt het onderwijs zoals we dat kennen bij aan de ecologische problematiek?
Als we ‘duurzaamheid’ een centraal thema maken, dan komen ook andere thema’s vanzelf meer op de voorgrond: verwondering, hoop, zingeving – thema’s die OGO-scholen na aan het hart zullen liggen. De uitdaging die voor ons ligt is om betekenisvol én ‘duurzaam’ onderwijs vorm te geven.
Tekst: Anders Schinkel, Universitair Hoofddocent aan de afdeling Pedagogische- en Onderwijswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Thema’s waar Schinkel zich mee bezig houdt in zijn werk zijn verwondering, morele opvoeding, duurzaamheid en zingeving.
* Wil jij bijdragen aan onderzoek naar OGO? Klik hier en doneer!